ธรรมนูญสุขภาพมีความสำคัญอย่างไร ?

พระมหาสุภัค วชิโร ผู้อำนวยการโรงเรียนรัตปัญญาวิชชาลัย วัดหนองกระดูกเนื้อ จ.นครสวรรค์ เล่าว่า ในฐานะผู้อำนวยการโรงเรียนรัตนปัญญาวิชชาลัยและเป็นพระอาสาสมัครส่งเสริมสุขภาพประจำวัด เห็นว่าเรื่องสุขภาพหรือสุขภาวะเป็นเรื่องสำคัญที่พระสงฆ์และสามเณรควรจะต้องเรียนรู้และเข้าใจ เมื่อมีการทำธรรมนูญสุขภาพในโรงเรียนจึงเป็นการต่อยอดการดำเนินงานการพัฒนาสุขภาวะให้กับภิกษุสามเณร พัฒนาในด้านสุขภาพกาย จิตใจ ปัญญาและสังคม เน้นเรื่องสุขภาวะมากขึ้น 

หลักสำคัญของธรรมนูญสุขภาพ เมื่อมีธรรมนูญสุขภาพสามารถสร้างความร่วมมือกับทุกภาคส่วน หน่วยงานต่างๆ ช่วยขับเคลื่อนธรรมนูญสุขภาพ โดยมีกรอบการดำเนินงานจากธรรมนูญสุขภาพพระสงฆ์มาเป็นแม่บท ในการพัฒนาเรื่องสุขภาวะของพระสงฆ์ ใช้ธรรมนูญเป็นตัวตั้งและเขียนโครงการเพื่อขับเคลื่อนธรรมนูญ ครั้งแรกก็มีความกังวลและขาดความเข้าใจว่าเมื่อมีธรรมนูญในโรงเรียนขั้นตอนจะเป็นอย่างไร การสร้างการมีส่วนร่วมสร้างเครือข่ายมีขั้นตอนอะไรที่มากกว่าฆราวาสไหม และทุกคนงงว่าธรรมนูญสุขภาพมันคืออะไร 

พอรู้ว่าธรรมนูญเป็นแม่บทสำคัญในการขับเคลื่อนงาน ทุกคนเข้าใจ จึงเกิดการเปลี่ยนแปลงมีการพัฒนาสุขภาวะของสามเณร ต่อมาจึงแต่งตั้งคณะกรรมการที่มาจากทุกภาคส่วนร่วมกันขับเคลื่อน มีการทำโครงการโดยของงบจาก ‘กองทุนตำบล’ มาดูแลส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคให้กับพระภิกษุสามเณร 

พระมหาสุภัค วชิโร เล่าต่อว่า การชวนคิดชวนคุยร่วมกับชุมชน ครั้งแรกไม่รู้จะชวนใครเข้ามาร่วม จึงเริ่มจากเข้าไปพูดคุยกับ รพ.สต. โดยใช้กรอบธรรมนูญสุขภาพพระสงฆ์ พ.ศ. ๒๕๖๐ และได้รับการสนับสนุนจาก อบต. จัดสรรงบประมาณดูแลเรื่องสุขภาพพระสงฆ์ โดยแผนโครงการที่ดำเนินการจะสอดคล้องกับบริบทของโรงเรียน จากการรวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ปัญหาในแต่ละด้าน จิตใจเป็นยังไงบวชมาแล้วนั่งสมาธิแล้วจิตใจมั่นคงไหม ยังมีอารมณ์ร้อนอยู่ไหม มีความเก็บกดหรือไม่ แม้กระทั่งปัญหาการอยู่ร่วมกัน ซึ่งโรงเรียนปริยัติธรรมมีพระภิกษุสามเณรที่เป็นนักเรียนจำนวนมากที่อยู่รวมกันเป็นสังคม ได้ใช้ธรรมนูญสุขภาพเข้ามาแก้ไขปัญหาตรงนี้ 

เมื่อประกาศใช้ธรรมนูญสุขภาพ คณะครูหัวหน้าส่วนงานต่างๆ ในตำบลและพระภิกษุสามเณรในวัดทุกรูปได้รับรู้ และเกิดเป็นแผนโครงการตามลำดับขั้นตอนว่าจะต้องทำอะไรก่อน-หลัง 

การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น 

ประการแรกคือ พระภิกษุ สามเณร สามารถใช้บริการสถานบริการสุขภาพได้ ครบ ๑๐๐ % โดยพระภิกษุ สามเณร ได้มีการโอนย้ายสิทธิการรักษาพยาบาล มาสู่ รพ.สต. วัดหนองนมวัว ด้วยความร่วมมือกับ รพ. สต.และโรงพยาบาล ซึ่งทุกคนให้ความสำคัญกับการมีธรรมนูญสุขภาพและดูแลสุขภาพสามเณรมากขึ้น

ประการที่สอง เกิดโครงการ “ตลาดนัดสุขภาพสุขภาวะ” เป็นประจำทุกวันศุกร์ โดยมีศูนย์บริบาลชุมชนอยู่ที่วัด เพื่อดูแลพระภิกษุ สามเณรรวมทั้งคนในชุมชน มีการตรวจวัดความดัน ชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูง ตามเกณฑ์มาตรฐาน ตรวจการดูแลรักษาความสะอาดของร่างกาย เล็บ ผม ซึ่งสามเณร จะมีโรคเกี่ยวกับผิวหนังต่างๆ ความสะอาดเป็นอย่างไรกลิ่นกายกลิ่นตัว รวมถึงสิ่งแวดล้อมภายในวัด เช่น ที่พักอาศัย ที่หลับนอน ผ้าห่ม จึงกลายเป็นตลาดนัดสุขภาพและรวมไปถึงโรงครัววันศุกร์จะเป็นเมนูสุขภาพ หมายความว่า ทุกวันนี้พระอาจจะเลือกฉันไม่ได้ แต่ว่าวันศุกร์ ก็ขอทำความเข้าใจว่าจะเป็นวันที่เป็นเมนูสุขภาพเพื่อส่งเสริมสุขภาพให้กับสามเณรเราก็ทำโครงการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคของพระสงฆ์โดยใช้งบของกองทุนตำบล สปสช. จำนวน ๒๐,๐๐๐ บาท ในการขับเคลื่อน

ประการถัดมา “ทำแล้วมีความสุข” ในสิ่งที่สามเณรไม่รู้เราจะส่งเสริมให้เขาได้เรียนรู้มากขึ้นอันนี้เป็นโครงการที่ทำและในโรงเรียนทุกคนมีความสุขมากขึ้น มีสุขภาพดีขึ้น มีความสะอาดมากขึ้น ดูเป็นระเบียบเรียบร้อยขึ้น สมัยก่อนไม่มีการดูแลสุขภาพหน้าตาก็ดูดเบี้ยวนอนตื่นสายเล่นโทรศัพท์กดดันความเครียดต่างๆ ก็จะเกิดขึ้น พอใช้กระบวนการตรงนี้มาช่วยดูแลเขาก็รู้สึกว่ามีพัฒนาการมีความสุขขึ้น อันนี้เป็นสิ่งที่เราเห็นเป็นประจำในโรงเรียนของเรา พอเรามีโครงการที่นำเอาเรื่องของธรรมนูญสุขภาพมาใช้ทำให้เรื่องต่างๆ ของพระภิกษุสามเณรได้มีพัฒนาการต่างๆ เพิ่มขึ้น 

แผนงานสำคัญในระยะต่อไป   

1. การสร้างการเรียนรู้ด้านสุขภาวะภายในโรงเรียนปริยัติธรรม การเรียนรู้เรื่องเพศสัมพันธ์ โรคเอดส์ เพื่อเตรียมพร้อมสำหรับการเรียนรู้ชีวิตจากภายนอก 
2. จัดทำฐานข้อมูลด้านสุขภาพของสามเณรในบัตรที่มีเป็นลักษณะคีย์การ์ดที่สามารถระบุข้อมูลด้านสุขภาพ  โรคประจำตัว กรุ๊ปเลือด น้ำหนัก ส่วนสูง ซึ่ง เป็นส่วนสำคัญ ใช้เทคโนโลยีเข้ามาสนับสนุนข้อมูลด้านสุขภาพมากขึ้น
3. พัฒนา “ตลาดสุขภาวะ” รวบรวมความรู้ที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพเด็กและเยาวชน สนับสนุนสามเณรที่ได้รับการอบรมเป็นนักบริบาลจิตอาสาระยะสั้น ให้มีบทบาทสำคัญในการช่วยเหลือสามเณรด้วยกันเอง ส่งเสริมให้สามเณรปลูกผักกินเอง เพื่อให้ได้บริโภคอาหารที่ปลอดภัย โดยการทำสมาร์ทฟาร์ม   
4. จัดทำห้องพยาบาล โดยมีกลุ่มงานอนามัยคอยดูแลให้สามเณรสามารถดูแลกันเองได้ เช่น การใช้ยารักษาอาการเบื้องต้น การทำ CPR หรือการช่วยเหลือชีวิต การอบรมเรื่องอัคคีภัยภายในวัด

“เราพยายามเป็นโรงเรียนปริยัติธรรมที่สามารถเรียนรู้ทุกเรื่องที่สามเณรควรรู้” เพราะเมื่อสามเณรสึกไปแล้วออกไปสู่โลกภายนอกต้องมีความรู้ติดตัว เช่น การอบรมนักบริบาลจิตอาสา สามารถสร้างคุณประโยชน์ในช่วงวิกฤติด้านสุขภาพที่ผ่านมาได้อย่างมาก ฝากญาติโยมว่าสิ่งที่สำคัญคือเรื่องสุขภาพของภิกษุสามเณรที่เป็นศาสนทายาทมีสุขภาพที่ดีและแข็งแรง

------------------------------

หมายเหตุ: เผยแพร่ครั้งแรกในนิตยสาร "สานพลัง" ฉบับเดือนพฤษภาคม 2566